صیحه آسمانی چیست ؟
صیحه آسمانی یا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی(عج) است. این ندا توسط جبرئیل ایجاد و از آسمان شنیده میشود. محتوای آن در احادیث به چند صورت بیان شده است: بشارت به ظهور امام زمان، ویژگی‌های حضرت مهدی(عج) و حقانیت شیعه. در پایان همان روز نیز صدایی از شیطان شنیده میشود که حق را به عثمان، سفیانی و پیروانشان می‌دهد و سبب تردید برخی می گردد. احادیث مربوط به ندای آسمانی را تواتر دانسته‌اند.
محتویات
[نهفتن]نشانه ظهور
شنیده شدن معجزه‌آسای کلامی آسمانی در روایات از نشانه‌های حتمی ظهور یا قیام امام زمان(عج) دانسته شده است. این مطلب در روایات متعددی آمده و برخی معتقدند این روایات تواتر معنوی دارند.[۱]
این ندا را جبرئیل صادر می‌کند،[۲] و در منابع شیعه و اهل سنت با واژه‌های مختلفی مانند «نداء»، «صیحه» و «صوت» از آن یاد شده است که در این میان بیشتر احادیث از واژه «نداء» بهره برده‌اند. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای «ندا» به کار رفته اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده دانسته شده‌اند.[۳]
حتمی بودن ندای آسمانی
مطابق نقل شیخ صدوق از امام صادق(ع)، این نشانه، در کنار چهار علامت دیگر(خروج سفیانی، خروج یمانی، خَسفِ بَیداء و قتل نفس زکیه) از نشانه‌های حتمی پیش از قیام امام زمان است،[۴] در روایت دیگری، اولین این نشانه‌ها، ندای آسمانی در ماه رمضان معرفی شده است. [۵]
گستره ندای آسمانی
این ندا را که توسط جبرئیل ایجاد میشود، همه انسان‌ها آن[۶] هر کس به زبان و گویش خود آن را خواهد شنید.[۷] روایات، بیان می‌کنند که این ندا از آسمان شنیده میشود.[۸] از ویژگی‌های ندا یا صیحه آسمانی این است که از نزدیک و دور یکسان شنیده میشود،[۹] انسان‌های خواب را بیدار کرده و همگان را به وحشت می‌اندازد،[۱۰] برای مؤمنان رحمت و برای کافران عذاب است[۱۱] و از آن پس نام حضرت مهدی(عج) بر سر زبان‌ها می‌افتد.[۱۲]
هنگام این ندا
روایات دربارۀ زمان ندای آسمانی مختلف بوده و دیدگاه‌های متفاوتی را پدید آورده است؛ این دیدگاه‌ها عبارت است از:
پیش از ظهور
مطابق دیدگاه بیشتر عالمان، صیحه آسمانی در ماه رمضان سال قبل از ظهور اتفاق خواهد افتاد. دلیل این گروه روایتی از امام باقر(ع) است که فرمود: آن صیحه جز در ماه رمضان بر نخواهد خاست؛... نداکننده‌ای از آسمان به نام حضرت قائم علیه‌السلام ندا سر می‌دهد و هر که در مشرق و مغرب است، آن را می‌شنود.[یادداشت ۱]
همزمان ظهور
از بعضی روایات استفاده میشود که ندای آسمانی هم زمان با ظهور امام مهدی(عج) رخ خو اهد داد.[۱۳]شیخ مفید این همزمانی را در روایتی از پیامبر اکرم(ص) این گونه نقل کرده است: هنگامی که نزدیک خروج قائم شد، ندادهنده‌ای از آسمان آواز می‌دهد:ای مردم! زمان ستمگران به سر رسیده و مسؤول این امر بهترینِ امت محمد است؛ پس خود را به مکه برسانید.[یادداشت ۲]
بر اساس حدیثی دیگر، به هنگام ظهور در شب جمعه، بیست و سوم ماه رمضان،[۱۴] جبرئیل (فرشته وحی) از آسمان نام و نام پدر حضرت مهدی(ع) را بانگ می‌زند: آگاه باشید که حجت خدا در کنار خانه خدا ظهور کرد. از او پیروی کنید که حق با او و در اوست.[۱۵] او قائم آل محمد، بهترینِ امت و امیر و حاکم شماست. این مهدی است که به شیوه داود و سلیمان قضاوت می‌کند و درخواست شاهد و بَیّنه نمی‌کند. پس جنگ و خونریزی برای چیست؟ به او گوش سپارید و از دستوراتش پیروی کنید. بدانید که حق با علی و آل محمد و پیروان آنهاست، علی و شیعیانش رستگارند.ای مردم جهان! عمر جباران و ستمگران به پایان رسیده است.[۱۶]
پس از ظهور و پیش از قیام
بر اساس روایات دیگری، امام زمان(عج) در بیست و سوم ماه رمضان ظهور می‌کند و آن‌گاه پس از آن که یارانش به ۱۰ هزار نفر رسید، در روز عاشورا قیام کرده و از مکه به سوی مدینه حرکت می‌نماید. مقارن قیام آن حضرت، جبرئیل مردم جهان را به بیعت و پیروی از وی فرامی‌خواند.[۱۷]
امام مهدی(عج) مدتی پیش از قیام، به طور آشکار و شناخته شده در مدینه اقدام به تبلیغ می‌نماید. در این میان در ماه رجب، مقارن خروج سفیانی، که فتنه و آشوب و جنگ و خونریزی سراسر جهان را فرا گرفته و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت به سر می‌برند، ندایی از آسمان ظهور حضرت مهدی(عج) و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را نوید می‌دهد.[۱۸]
تعدد نداها
برخی با متفاوت دانستن زمان ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته و معتقدند نداهای آسمانی از آغاز ظهور تا هنگام قیام متعدد هستند و در مراحل مختلف ظهور و قیام امام زمان تا استقرار کامل حکومت او بر جهان، نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد.[۱۹] وجود زمان‌های متفاوت در روایات برای ندای آسمانی[۲۰] را مؤید این احتمال دانسته‌اند.
محتوای ندای آسمانی
در بیشتر روایات، محتوای ندا آسمانی معرفی امام زمان(عج) با نام و ویژگی‌های او است.[۲۱] در برخی روایات نیز محتوای ندای آسمانی حقانیت علی(ع) و رستگاری شیعیان او دانسته شده است.[۲۲]
ندای شیطان
برخی روایات از ندایی که شیطان در پایان همان روز سر می‌دهد حکایت می‌کند و مهم‌ترین هدف او را از ایجاد این صدا، ایجاد تردید در انسان‌ها در پیروی از امام زمان می‌داند.[۲۳] «بدانید حق با عثمان بن عفان و پیروان اوست. او مظلوم کشته شد، پس به خونخواهی‌اش قیام کنید و بدانید حق با سفیانی و پیروان اوست و عثمان و پیروانش رستگارند.»[۲۴] با این ندا گروهی به شک می‌افتند.[۲۵]
در روایات دیگری، محتوای ندای شیطان، دعوت مردم به مسیحیت دانسته شده است.[۲۶] برخی معتقدند شیطان نیز چندین بار ندا کرده و هربار به گونه‌ای در پی انحراف مردمان است و احتمال داده‌اند ایجادکنندگان این نداها انسان‌هایی باشند که به تحریک شیطان این کار را می‌کنند.[۲۷]
تفسیرهای نوین
برخی از نویسندگان با وجود انبوه روایات، تلاش کرده‌اند این نشانه را متناسب با فن‌آوری‌های نوین و پیشرفت دانش‌های روز به ماهواره تفسیر کنند.[۲۸] این توجیه به دلیل کافی نبودن دلایل آن، مورد پذیرش عالمان دینی قرار نگرفته است.
پانویس
- پرش به بالا↑ سایت حوزه
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۹، ح ۴۸، ص۲۹۰، ح ۳۲، ص۲۰۶، ح ۳۹.
- پرش به بالا↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۷
- پرش به بالا↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۰
- پرش به بالا↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۸۹، ح۶.
- پرش به بالا↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۱.
- پرش به بالا↑ شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۰
- پرش به بالا↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۳۱۰.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ج ۵۱، ص ۱۵۲، ح ۲.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ج ۵۲، ص ۲۳۳، ح ۹۸، ص ۲۸۵، ح ۱۴، و ۱۵، ص ۱۱۹، ح ۴۸، ص ۲۹۰، ح ۳۲، ص ۲۳۰، ح ۹۶، ص ۴۶۴.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۱، ص ۱۵۲، ح ۲
- پرش به بالا↑ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص ۳۵، ح ۵۸۹.
- پرش به بالا↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۳، حدیث ۲۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۰، ح۱۶.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۲۰۴، ح ۳۳
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۲۲، ح ۲۹.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۶۹، ح ۱۵۵، ص ۳۰۵، ح ۷۳ و ۷۵، ص ۲۹۴، ح ۴۶، ص ۲۰۶، ح ۴۰، ص ۲۸۹، ح ۲۷، ص ۲۹۶، ح ۵۱ و ۵۲، ص ۲۹۲، ح ۴۰.
- پرش به بالا↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۲۹۷، ح ۵۶; کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج۳، ج ۳، ص ۴۸۹، ح ۱۰۶۰.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۱، ص ۱۰۸، ح ۴۲؛ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱، ص ۴۴۱، ح ۳۰۲.
- پرش به بالا↑ مهدی منتظر، ص۲۹۷.
- پرش به بالا↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۷۱، ح۵؛ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۰، حدیث ۲۸.
- پرش به بالا↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۷۱، ح۵.
- پرش به بالا↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۳۱۰.
- پرش به بالا↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۵، حدیث ۲۹.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۲، ص ۲۹۲، حدیث ۴۰.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۰۵، ح ۷۵، ص ۲۹۲، ح ۴۰، ص ۲۹۵، ح ۴۶، ص ۲۳۰، ح ۹۶، ص ۲۹۴، ح ۴۵، ص ۲۰۶، ۳۹ و۴۰، ص ۲۸۹، ح ۲۷، ص ۲۹۰، ح ۳۱، ص ۲۰۵، ح ۳۵.
- پرش به بالا↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۷، حدیث ۵۹۱.
- پرش به بالا↑ سایت حوزه
- پرش به بالا↑ اسماعیلی، «بررسی نشانه‌های ظهور»، ص۲۸۷.
یادداشت‌ها
- پرش به بالا↑ الصَّیحَةُ لَا تَکونُ إِلَّا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ، شَهْرِ اللَّهِ وَ هِی صَیحَةُ جَبْرَئِیلَ إِلَی هَذَا الْخَلْقِ ثُمَّ قَالَ ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ علیه‌السلام فَیسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ. (نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۵۴.)
- پرش به بالا↑ إِذَا کانَ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَیهَا النَّاسُ قُطِعَ عَنْکمْ مُدَّةُ الْجَبَّارِینَ وَ وَلِی الْأَمْرَ خَیرُ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ فَالْحَقُوا بِمَکةَ…؛ شیخ مفید،الاختصاص ص۲۰۸.
منابع
- اسماعلیلی، اسماعیل، «بررسی نشانه‌های ظهور»، در نشریه حوزه، شماره ۴ و ۵، ۱۳۷۴ش.
- سلیمیان، خدا مراد، درسنامه مهدویت، قم، بنیاد فرهنگی مهدی موعود، ۱۳۸۹ش.
- صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، بیروت، موسسة الاعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، بیروت، دار التعارف، چاپ سوم، ۱۴۰۱ق.
- کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.